W artykule omawiamy: kiedy solidarna odpowiedzialność rzeczywiście powstaje, jak sądy interpretują zatrzymane kwoty – jako wynagrodzenie czy zabezpieczenie, jakie wnioski praktyczne wynikają dla inwestora, wykonawcy i podwykonawcy.
Solidarna odpowiedzialność – istotaPrawo budowlane to nie tylko plany i beton, ale także rozbudowane umowy. Zgodnie z art. 647¹ Kodeksu cywilnego, Inwestor odpowiada solidarnie z Wykonawcą za zapłatę należnego wynagrodzenia Podwykonawcy robót budowlanych. Oznacza to, że jeśli Wykonawca nie zapłaci, Podwykonawca może domagać się pieniędzy zarówno od Wykonawcy jak i Inwestora. Aby solidarna odpowiedzialność zaistniała muszą zostać spełnione wszystkie warunki wymienione w art. 6471 Kodeksu cywilnego. Dopiero wtedy Inwestor odpowiada przed Podwykonawcą do wysokości wynagrodzenia przewidzianego w umowie między nim a Wykonawcą.
Powyższa regulacja daje Podwykonawcom silną ochronę w przypadku braku zapłaty należnego wynagrodzenia przez Wykonawcę.
Zabezpieczenie należytego wykonania umowy a solidarna odpowiedzialność InwestoraW umowach o roboty budowlane często pojawiają się różne formy zabezpieczenia należytego wykonania umowy, ustanawiane przez Podwykonawców. Najczęściej są to: kaucje gwarancyjne, kwoty zatrzymane, gwarancje bankowe lub ubezpieczeniowe.
Ich wspólnym celem jest ochrona Inwestora i Wykonawcy przed ewentualnymi roszczeniami wynikającymi z wad czy opóźnień w realizacji robót przez Podwykonawcę. Problem pojawia się wtedy, gdy dany Podwykonawca żąda zwrotu wniesionego zabezpieczenia – np. w postaci zatrzymanej części swojego wynagrodzenia. Czy Inwestor też odpowiada za taki zwrot?
Kluczowe dla udzielenia odpowiedzi na powyższe pytanie jest rozróżnienie, czy zatrzymane pieniądze są częścią wynagrodzenia Podwykonawcy, czy stanowią swoistą kaucję gwarancyjną. Na pierwszy rzut oka wydaje się to proste, ale w praktyce decyduje treść konkretnej umowy. Samo nazwanie zatrzymanej kwoty „kaucją gwarancyjną” czy „kaucją na zabezpieczenie” nie rozstrzyga sprawy. Czasem zatrzymanie wynagrodzenia to po prostu przesunięcie terminu płatności, a czasem rzeczywiście utworzenie formalnej kaucji gwarancyjnej.
W orzecznictwie sądowym, w tym w orzeczeniach Sądu Najwyższego, nie ma jednolitych poglądów co do odpowiedzialności Inwestora na podstawie art. 6471 Kodeksu cywilnego za zapłatę należności związanych ze zwolnieniem zatrzymanej części wynagrodzenia Podwykonawcy.
W części wyroków sądy uznają, że zatrzymane pieniądze to nadal wynagrodzenie, tyle że wypłacane później. Wtedy Inwestor odpowiada solidarnie z Wykonawcą. Inne orzeczenia natomiast wskazują, że po zatrzymaniu środków zmienia się ich charakter prawny – nie są już wynagrodzeniem, lecz zabezpieczeniem. Wówczas roszczenie Podwykonawcy o zwrot kaucji dotyczy wyłącznie Wykonawcy.
Sąd Najwyższy podkreśla, że decydujące znaczenie ma treść umowy: sposób jej zapisania, użyte pojęcia („kaucja”, „potrącenie”, „zatrzymanie”) i co najważniejsze - rzeczywista funkcja tych środków.
Z powyższego płyną następujące, praktyczne wnioski dla: - Podwykonawców - zanim podpiszesz umowę sprawdź, czy zatrzymane kwoty są częścią twojego wynagrodzenia, czy też formalną kaucją. Od tego zależy, czy będziesz mógł zwrócić się o wypłatę zabezpieczenia, również do Inwestora.
- Inwestorów - musisz mieć świadomość, że w wielu przypadkach możesz odpowiadać finansowo za zobowiązania Wykonawcy wobec Podwykonawców robót budowlanych – nawet jeśli sam zapłaciłeś już Wykonawcy w całości.
- Wykonawców - stosując zatrzymania lub kaucje, powinieneś jasno określać w umowach ich charakter, aby uniknąć sporów sądowych w przyszłości.
Podsumowując, solidarna odpowiedzialność Inwestora i Wykonawcy wobec Podwykonawcy regulowana przepisami art. 647¹ Kodeksu cywilnego, to ważny mechanizm ochrony Podwykonawców. Jednak przy zatrzymanych kwotach czy kaucjach gwarancyjnych sprawa nie jest prosta a to, kto ostatecznie poniesie odpowiedzialność, zależy przede wszystkim od treści umowy i interpretacji sądów. Dlatego w każdej inwestycji budowlanej kluczowe jest staranne formułowanie w umowach zapisów dotyczących zabezpieczenia należytego wykonania umowy, tak aby uniknąć nieporozumień oraz zagwarantować pełną ochronę interesów wszystkich stron zaangażowanych w realizację inwestycji budowlanej, a Inwestorzy jak i Wykonawcy, powinni być świadomi ryzyka związanego z tego rodzaju odpowiedzialnością.
Autor: Karolina Rybak